Deelgebied Mantingerzand

Mantingerzand

Het Mantingerzand is een Natura 2000-gebied tussen de Hullenraai en Nieuw-Balinge, onder Mantinge. Het gebied is begroeid met vochtige en droge heidevegetaties, heeft jeneverbesstruwelen en bloemrijke graslanden en op de hooggelegen delen naald- en loofbos. Daarnaast zijn er in het Mantingerzand veel veentjes en vennetjes te vinden.

De basis voor deze verscheidenheid in het gebied gaat terug naar de IJstijd waarin het landijs gezorgd heeft voor het karakteristieke landschap, bestaande uit glooiingen, slenken, pingoruïnes en ondoorlatende lagen van zand/grind (keileem) in de ondergrond. De afwisseling tussen droge en natte zandgronden met plaatselijke aanwezigheid van veen leent zich uitstekend voor de ontwikkeling van waardevolle natuur.

Ontginnen van de heiden

Vroeger (omstreeks 1900) bestond het Mantingerzand uit een uitgestrekt heidesysteem, waarin vochtige en droge heiden, heischrale graslanden, stuifzanden en vennen elkaar afwisselden. Grote delen van dit systeem zijn door ontginning en ruilverkaveling in de loop van de tijd verdwenen. Toch bezit het Mantingerzand – mede door natuurherstel in de jaren ’90 van de vorige eeuw – nog steeds een groot deel van deze natuurwaarden.

Natuurgebied herstellen en uitbreiden

Sinds de jaren ’90 werkt Natuurmonumenten aan het herstel van het Mantingerzand. Voormalige landbouwgronden zijn ingericht om overgebleven heidegebieden te verbinden tot één groot natuurgebied. De uitdaging voor het gebied is te zorgen dat deze natuur nu verder kan herstellen en barrières op te heffen. Maatregelen zijn gericht op het verbeteren van de waterhuishoudkundige situatie aan de rand van het gebied en daarmee langer hoog te houden in het natuurgebied.

→ Doel: huidige landschappelijke kenmerken behouden, maar de natuur en waterhuishouding terugbrengen naar hun historische waarden

Inrichtingsplan Mantingerzand

Prolander werkt aan een inrichtingsplan voor de rand van het Mantingerzand, tussen de Hoogeveenseweg (N374) en Nieuw-Balinge. Daar worden de voormalige landbouwgronden weer ingericht tot natuur.

Herstel dekzandrug

Voormalige agrarische percelen op de dekzandrug worden ingericht als nieuwe natuur. Deze percelen liggen ten zuiden van de Haarweg, tussen de Hullenzandweg. De insteek is om het oorspronkelijke maaiveld weer terug te brengen en oude laagtes (vennen) te herstellen. Daarmee brengen we een gevarieerd landschap terug.

Daarnaast kan de grond die vrijkomt door het natuurherstel hier direct worden toegepast. We maken hoogtes en herstellen oude vennen (laagtes) om het reliëf te herstellen.

Vernatting van het gebied

Na de ontginning rond 1950-1960 was er weinig natuur meer over. Inmiddels is de overgebleven natuur weer aan elkaar gekoppeld. Daarmee is het herstel nog niet volledig. Verdroging is namelijk nog steeds een probleem. De belangrijkste stap is daarom om het (grond)water langer vast te houden. Dit kan door slootjes te verondiepen tussen het landarbeiderswetgebied en de Hoogeveenseweg. Het patroon van deze slootjes blijft zichtbaar, maar de slootjes worden steeds minder diep naarmate ze het natuurgebied naderen. Ten zuiden van de Haarweg wordt de voedselrijke bovengrond afgegraven, waardoor een geschikte uitgangssituatie wordt gerealiseerd voor vochtige heide.

Landarbeiderswetgebied

In 1920-1930 is het Landarbeiderswetgebied ontstaan. Het cultuurhistorische Landarbeiderswetgebied is karakteristiek voor een deel van het inrichtingsplan. Het is een kenmerkend kleinschalig landschap, bestaande uit natuurakkers en graslanden. We werken samen met de bewoners van dit gebied, bio-kring en Natuurmonumenten om deze cultuurhistorische waarden op een goede manier in te passen in het inrichtingsplan. Daarbij leveren de natuurakkers een waardevolle bedrage voor de streek en de natuurwaarden in het Mantingerveld.

Faunapassages

De Hoogeveenseweg vormt een grote ecologische barrière tussen de heideterreinen aan beide zijden. Daarom zijn faunapassages nodig voor zoogdieren, reptielen en amfibieën op negen locaties. Er is een grote faunapassage nodig voor een grote groep diersoorten en om het water tussen beide gebieden te verbinden. De voorkeur gaat uit naar een grote landschappelijk aantrekkelijke faunapassage die voorziet in een natte en droge verbinding.

Recreatiemogelijkheden

Uiteindelijk willen we meer recreatiemogelijkheden creëren in het gebied. Bij elk van deze aspecten houden wij rekening met de belangen van lokale bedrijven en omwonenden.

Stand van zaken project

In 2023 zijn de conceptversie van het inrichtingsplan en het eerste ontwerp voor de grote faunapassage gepresenteerd aan de bewoners en belangstellenden. In de storymap is het concept-inrichtingsplan in te zien.

In 2025 wordt het inrichtingsplan verder technisch uitgewerkt en hopen we te starten met de eerste werkzaamheden. Gelijktijdig bereidt de provincie Drenthe een plan voor om groot onderhoud (asfaltonderhoud) uit te voeren aan de N374. Prolander en de provincie werken daarin samen om de hinder te minimaliseren en de werkzaamheden zo effectief mogelijk uit te voeren.

Onderzoeken

Begin 2024 zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd. Deze onderzoeken hebben waardevolle informatie opgeleverd voor het inrichtingsplan en de aanvraag van benodigde vergunningen. In december 2024 en januari 2025 worden aanvullende onderzoeken uitgevoerd: bodemonderzoek in het veld en onderzoek naar de ligging van kabels en leidingen.

Uitbreiding

In december 2024 is besloten om het inrichtingsplan Mantingerzand uit te breiden met het herstel van de dekzandrug. Het landschap van deze voormalige agrarische percelen waren eerder in beeld om in te richten als Natuurbegraafplaats. Dit initiatief is vervallen. Het plan is nu om de percelen in te richten als onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland.

Faunapassages

Op 4 maart 2024 heeft de gemeente Midden-Drenthe de omgevingsvergunning verleend voor het plaatsen van 9 faunaduikers (kleine faunapassages) onder de Hoogeveenseweg (zaaknummer: 3992865).

Voor de grote faunapassage worden nogmaals verschillende varianten in beeld gebracht. In januari 2025 brengen we samen met de gebiedspartners de feitelijke afweging en onderbouwing (plussen en minnen) in beeld. Daarbij is er aandacht voor functionaliteit/doelbereik voor ecologie en hydrologie, vergunbaarheid en effect op N2000-gebied, landschappelijke inpassing en omgeving, maakbaarheid, verkeersveiligheid, beheerbaarheid en kosten.

Waterhuishoudkundig ontwerp

Samen met de omwonenden van het Landarbeiderswetgebied, Waterschap Drents Overijsselse Delta en gemeente Midden-Drenthe werken we aan de verfijning van het waterhuishoudkundige ontwerp. In 2024 heeft een onafhankelijke hydroloog het waterhuiskundige ontwerp beoordeeld, in opdracht van de provincie en in samenwerking met bewoners. De bevindingen van de hydroloog zijn in november 2024 gepresenteerd aan de provincie, waterschap, gemeente en Prolander. De voorstellen en bevindingen worden geïntegreerd in het plan, samen met de onafhankelijke hydroloog.

De externe hydroloog blijft ook in de nadere uitwerking betrokken. Zodra het waterhuishoudkundige plan is afgerond, kunnen we de benodigde vergunningen aanvragen en de contractvoorbereiding voor de uitvoering starten. Dat betekent verdere technische uitwerking, waarin ook de bevindingen van de externe hydroloog zijn meegenomen.